Yumurtlayan tavukların, yani yumurta tavuklarının, özel olarak formüle edilmiş bir rasyon olan "yumurta yemi" ile beslenmesi, ticari ve fizyolojik açıdan hayatidir. Eğer bu hayvanlara, büyüme yemi, civciv yemi ya da sadece tahıl bazlı (buğday, arpa, mısır kırması gibi) "klasik besleme" uygulanırsa, vücudun o yüksek metabolik verimi sürdürmesi için gerekli olan kritik besin dengesi bozulur.

Uzman gözüyle, yumurtlayan tavuklara özel yumurta yemi verilmemesinin neden olduğu sorunları dört ana başlıkta özetleyebiliriz:

1. Yumurta Verimi ve Sayısında Ciddi Düşüş

Yumurta tavukları neredeyse her gün bir yumurta üretebilmek için son derece yüksek bir metabolik talebe sahiptir. Yumurta yemi, bu talebi karşılamak üzere optimize edilmiştir.

• Protein ve Enerji Eksikliği: Yumurta tavuğu rasyonunda optimum %16–18 ham protein ve 2700–2800 kcal/kg metabolik enerji bulunması önerilir. Eğer protein içeriği düşükse (örneğin %16’nın altına inerse), yumurta oluşumu durur ve yumurta verimi düşer. Kalitesiz yemler veya eksik rasyonlar %30’a kadar verim düşüşüne yol açabilir.

Düşük enerji içeriği (<2700 kcal/kg) de yumurtlamayı baskılar ve yumurta sayısını azaltır. Enerji eksikliği aynı zamanda yumurtlama süresinin kısalmasına neden olur.

DDGS'nin yüksek oranda kullanılması gibi durumlarda, ısıya bağlı lizin kaybı (Maillard reaksiyonu) nedeniyle amino asit sindirimi azalır ve yumurta verimi düşebilir.

• Amino Asit Eksikliği: Yumurta yemi, yumurtanın akı (albümin) ve genel protein yapısı için kritik olan esansiyel amino asitler (özellikle Lizin ve Metiyonin) açısından dengeli olmalıdır.

Metiyonin eksikliği, kanatlılarda yumurta verimini azaltır ve yumurta kabuğu kalitesini bozar.

Protein/Amino asit eksikliği durumunda yumurta oluşumu durabilir.

2. Yumurta Kalitesinde Geri Dönüşü Olmayan Bozulmalar

Yumurta kabuğu, neredeyse tamamen kalsiyum karbonattan oluştuğu için, yumurtlama dönemindeki beslenmenin kalitesi doğrudan kabuk dayanıklılığını belirler.

• Kalsiyum Eksikliği: Yumurta kabuğunun sağlıklı ve sağlam olması için yumurta yemi rasyonunda %3.5–4.2 oranında yüksek kalsiyum bulunmalıdır.

Yetersiz kalsiyum alımı:

• Kabuk kalitesini bozar.
• İnce kabuklu veya kabuksuz yumurtalara neden olur.
• Yüksek verimli ırklarda raşitizme ve kemik erimesine yol açabilir, çünkü tavuk yumurta kabuğunu oluşturmak için kendi kemiklerindeki kalsiyumu kullanmaya başlar.
• Ayrıca, kalsiyumun vücutta emilip kullanılabilmesi için D3 Vitamini takviyesi de kritik öneme sahiptir.

• Yumurta İç Kalitesinde Düşüş:

• Yüksek kaliteli protein kaynakları (soya küspesi gibi) kullanılmadığında yumurta iç kalite değerlerinde (Haugh Unit) gerileme görülür.
• DDGS veya Ayçiçek Tohumu Küspesi (ATK) gibi pigment içeren hammaddeler yeterince kullanılmazsa, yumurta sarısının rengi soluklaşabilir.
• Eğer rasyonda uygun oranda Pamuk Tohumu Küspesi (PTK) kullanılırsa, içerdiği gossypol nedeniyle yumurta sarısında istenmeyen yeşilimsi renk değişimine ve tat bozulmasına yol açabilir.

3. Hayvan Sağlığı ve Davranışsal Sorunlar

Yetersiz beslenme, sadece verimi değil, hayvanın genel sağlığını ve davranışlarını da olumsuz etkileyen bir stres faktörüdür.

• Kanibalizm ve Agresif Davranışlar: Düşük proteinli beslenme, tavuklarda strese ve agresif davranışlara yol açarak kanibalizme (birbirini gagalayıp yaralama) neden olabilir.

• Tüy Sorunları: Yumurta yemi yerine düşük proteinli yem verilirse, tüy dökülmesine, tüy kalitesinde azalmaya ve tüy gelişiminde zayıflığa neden olabilir. Zayıf tüyler, hayvanın ısı düzenlemesini de bozar.

• Bağışıklık Zayıflığı: Protein ve Metiyonin/Lizin eksikliği bağışıklık sistemini zayıflatarak hayvanları hastalıklara daha açık hale getirir. İyileşme süresi uzar.

• Sindirim Sorunları: Kalitesiz veya tek düze yemler, bağırsak sağlığının bozulmasına, ishale ve sindirim problemlerinin artmasına yol açabilir. Örneğin, arpanın yüksek oranda kullanılması bağırsak viskozitesini artırarak sorun yaratabilir.

4. Ekonomik Kayıplar ve Verimsizlik

"Yumurta yemi verilmezse" sıklıkla maliyetten kaçınmak için daha ucuz, dengesiz tahılların veya yarka/civciv yemlerinin kullanılması anlamına gelir. Bu kısa vadeli tasarruf, uzun vadede büyük kayıplara yol açar.

• Geri Dönüşü Olmayan Kayıplar: Yumurtlama dönemindeki uzun süreli beslenme yetersizlikleri, geri dönüşü olmayan verim kayıplarına neden olur.

• Gelir Kaybı: Yetersiz beslenme nedeniyle verim düşüşü, ticari işletmelerde ciddi gelir kaybı demektir. Örneğin, 100 hayvanlık bir sürüde verimin düşmesi, yıllık 10.000 adet yumurta kaybına yol açabilir.

• Maliyet Artışı: Düşük proteinli ucuz yemler, hayvan sağlığı ve verimlilikteki düşüşler nedeniyle uzun vadede daha maliyetli hale gelir. Aynı verimi sağlamak için daha fazla yem veya sentetik amino asit takviyeleri kullanmak zorunda kalınır.

Özetle, yumurtlayan bir tavuğun yüksek verimli ve kaliteli bir ürün (yumurta) üretme yeteneği, formülasyonu hassasiyetle ayarlanmış Yumurta Yemine doğrudan bağımlıdır. Özel yemin terk edilmesi, hayvanın verim potansiyelini düşüren ve sağlığını bozan bir tepki mekanizmasını tetikler.